Sex joke: Có phải một văn hóa “bình thường mới”?

Sex joke được hiểu là trò đùa cợt dựa trên những câu chuyện về tình dục, hoặc những lời nói mang tính gợi dục, ngụ ý tình dục. Đùa thì phải vui, nhưng không ít hoàn cảnh sex joke mang lại cảm giác khó chịu, phản cảm cho người nghe, Hãy cùng Genderation tìm hiểu về sexjoke và cách đùa sao cho duyên nhé!

SEX JOKE KHÔNG MỚI TRONG VĂN HÓA VIỆT NAM

Theo “Tập tục đời người” của Phan Cẩm Thượng [1], người Việt ta có một kho truyện tiếu lâm từ cổ đến hiện đại lấy cảm hứng, mô típ tình dục lồng vào các chuyện xã hội thông thường, thậm chí cả chuyện chính trí khác. Hiện tượng này có liên quan tới các lề thói, tập tục hạn chế tình dục, không cho phép sinh hoạt tình dục ngoài hôn nhân. “Tiếu lâm phản ảnh nhu cầu tình dục hạn chế nhất định trong hôn nhân này, tức là thay vì không được thực hiện thật, thì người ta thể hiện ước vọng bằng những câu chuyện vui, cái đó thì tha hồ, không ai cấm”. Như vậy, sex joke có thể coi như một phương tiện giải trí của con người, thậm chí là một hình thức sinh hoạt văn hóa (truyện tiếu lâm) có thể truyền tai, kể cho nhau nghe.

Trong đời sống thường ngày, chúng ta không khó để bắt gặp sexjoke. Trong hoàn cảnh đó, sexjoke thường được sử dụng với bạn bè, đồng nghiệp thân thiết, trong các cuộc trò chuyện riêng tư, thân mật.

Internet phát triển, các nội dung về sexjoke trên các nền tảng mạng xã hội ngày càng nhiều và xuất hiện một cách công khai ngày càng phổ biến. Hầu hết các nội dung này được sử dụng để câu view, tăng tương tác cho người dùng. Ví dụ chi tiết tại phần 3 bài viết.

SEX JOKE – ĐÙA THẾ NÀO CHO VUI?

Trước tiên, chúng ta hãy tìm hiểu về công thức của một trò đùa (vui). Công thức của sự buồn cười là mâu thuẫn giữa vùng Safety (điều an toàn) và Violation (điều kì lạ) [2]. Safety là cuộc sống bình thường của chúng ta, sáng dậy rửa mặt, đi làm, tối về lướt facebook, chạy deadline. Violation là những điều kỳ lạ trong cuộc sống khiến bạn cảm thấy thú vị hơn. Điều gây cười, miếng hài sẽ xuất hiện ở nơi những điều thú vị (violation) giao thoa với vùng an toàn (safety) của bạn – nơi tạo ra các mâu thuẫn, giúp bạn có (1) khả năng hiểu mâu thuẫn đó để cười và (2) cảm giác đủ an toàn để cười. Một người trượt vỏ chuối trong sân khấu kịch nào đó ở Paris có lẽ không, người đó chẳng liên quan gì tới bạn. Sếp bạn trượt vỏ chuối có lẽ cùng không nếu sếp là một người luôn trịnh thượng và bạn cần giữ cần câu cơm của mình. Nhưng đứa em trời đánh bước hụt cầu thang trong nhà bạn thì có lẽ sẽ khiến bạn cười phải đi gọi bố mẹ ngay.

Sexjoke thường mang tới cảm giác thú vị bởi nhắc đến việc tình dục vẫn luôn là một điều xa lạ thu hút chúng ta, nhất là đối với nền văn hóa Châu Á còn nhiều dè dặt, e ngại với chuyện chăn gối.

Tuy nhiên, sexjoke sẽ không vui, thậm chí trở thành điều tục tĩu, phản cảm nếu:

(1) Không mang lại được cảm giác an toàn (safety) cho người nghe. Ví dụ khi trò chuyện với hội bạn thân hay lắng nghe một diễn viên hài độc thoại, bạn có thể sẽ thấy thoải mái vì biết những người đó sẽ không làm hại mình. Nhưng nếu sexjoke tới từ một đồng nghiệp khác giới, một người lạ trên đường, một tài khoản ẩn danh trên mạng xã hội sẽ là câu chuyện khác.

(2) Trò đùa đó có yếu tố thuộc vùng kỳ lạ (violation) quá khủng khiếp để người nghe chấp nhận được (acceptable). Ví dụ như nghe kể chuyện về quan hệ tình dục nhiều người, trong khi bạn luôn và chỉ tin vào quan hệ 1-1 và cần có cơ sở tình yêu. Hoặc nghe joke về việc quan hệ với mẹ kế khi bạn cho rằng việc loạn luân không được phép xuất hiện ở bất cứ đâu, kể cả các sản phẩm hư cấu, với bất kỳ mục đích nào.
Đùa thì phải vui. Nếu người nghe không thoải mái với trò đùa của bạn, bạn cần xin lỗi và không lặp lại. Vấn đề là ở bạn vì đã không nghiên cứu, lựa chọn đối tượng nghe đúng, xây dựng và truyền tải câu chuyện tốt, vấn đề không nằm ở người nghe khi họ phản ứng gay gắt, bài xích, thấy ghê sợ với trò đùa của bạn. Việc đăng content sexjoke cho cả cộng đồng mạng chưa bao giờ là tốt bởi bạn không thể tưởng tượng và kiểm soát được ảnh hưởng của mình, chưa kể đến những vấn đề đạo đức nếu bạn lấy một câu chuyện cụ thể của người khác ra làm trò đùa.

BIỂU HIỆN XẤU CỦA SEXJOKE TRÊN MẠNG XÃ HỘI

• Ngày 26/05/2020, một phụ nữ tại An Giang bị vị khách nam xin ngủ nhờ dùng hung khí khống chế, hiếp dâm trong đêm. Sau khi nạn nhân giả chết, hung thủ bỏ trốn, đến trưa 27/5 thì ra đầu thú.
  Fanpage Theanh28 Entertainment đã dẫn lại vụ án, thêm thắt nhiều từ ngữ nhạy cảm, thiếu nghiêm túc và mô tả không đúng sự thật rằng nạn nhân đồng thuận quan hệ tình dục với đối tượng phạm tội. Bằng lời lẽ cợt nhả, xuyên tạc, fanpage này đã đưa thông tin đến hàng triệu người một cách sai lệch, biến nỗi đau của nạn nhân thành trò đùa giải trí trên mạng [4].

Tháng 9/2021, báo chí đồng loạt liên tiếng về hiện tượng hàng loạt các tiktoker tạo nội dung sexjoke, mang yếu tố tình dục tục tĩu, phản cảm trên kênh của mình. Hầu hết các tiktoker này đều là người trẻ vẫn còn vị thành niên. Một số ví dụ: Một nam tiktoker đăng tải video đưa ra tình huống nhạy cảm “Qua nhà crush chơi thì thấy mẹ crush kẹt trong máy giặt. Nên không ta?” với biểu cảm khuôn mặt đầy ẩn ý [5]. Một video khác có tình huống: Sau tiệc liên hoan, em trai tiktoker đưa một bạn nữ say rượu bất tỉnh về phòng. Khi trong phòng thoát ra các âm thanh mô phỏng việc quan hệ tình dục, anh trai có biểu cảm thỏa mãn với caption “Đúng là em trai của anh” [6].

Các hành vi này được coi như góp phần tiếp tay, truyền bá “văn hóa hiếp dâm” (rape culture) – khái niệm xã hội học về một bối cảnh trong, mà ở đó hiếp dâm lan rộng và được bình thường hóa do thái độ của xã hội về giới tính và tình dục. Các hành vi thường liên quan đến văn hóa hiếp dâm bao gồm đổ lỗi cho nạn nhân, đổ lỗi cho phụ nữ, không chịu công nhận hiếp dâm, từ chối thừa nhận những tổn hại do bạo lực tình dục hoặc một số kết hợp giữa các yếu tố này.

Tài liệu tham khảo

• (1) Tập tục đời người Văn hóa tập tục của người nông dân Việt Nam thế kỷ 19 – 20, Phan Cẩm Thượng
• (2) https://creativestandup.com/comedic-conflict-the…/
• (3) https://www.kcl.ac.uk/…/international-womens-day-2020.pdf
• (4) https://zingnews.vn/theanh28-dua-cot-ve-hiep-dam-quay-roi…
• (5) https://thanhnien.vn/dan-mang-buc-xuc-vi-loat-tiktoker…
• (6) https://viez.vn/khi-sex-joke-dang-dan-binh-thuong-hoa-boi…