Khuôn mẫu là gì
Stereotype (tạm dịch là khuôn mẫu) là những niềm tin mang tính khái quát hóa về một nhóm người, và là những kỳ vọng và tính chất được mặc định khi nghĩ đến mỗi cá nhân thuộc nhóm đó. Thuật ngữ này được bắt nguồn từ ngành nghiên cứu Tâm lý học xã hội (Social psychology).
Khi chưa biết rõ về một người, nhưng lại mặc định họ có những tính chất nhất định dựa trên một đặc điểm nào đó, thì đó chính là khuôn mẫu. Ví dụ như khi mới lần đầu gặp một người, chưa tiếp xúc hay quan sát kỹ lưỡng, nhưng đã kết luận rằng người đó có xu hướng bạo lực, hung hăng, chỉ vì người đó có một đặc điểm là có hình xăm trên người. Trong ví dụ vừa rồi, niềm tin rằng những người mang hình xăm là những người hung hăng, và bất kì ai mang hình xăm cũng hung hăng, chính là một khuôn mẫu.
Các kiểu khuôn mẫu khác nhau
Khuôn mẫu có thể tồn tại dưới rất nhiều hình thức: khuôn mẫu giới, khuôn mẫu chủng tộc, khuôn mẫu tuổi tác, khuôn mẫu gốc gác, khuôn mẫu tôn giáo.
Một người có thể có nhiều khuôn mẫu khác nhau trong tâm trí, được tạo ra trong quá trình trưởng thành, quá trình sống trong xã hội. Mặc dù việc khái quát hóa như vậy có thể hữu ích khi đưa ra quyết định nhanh chóng, nhưng chúng có thể bị sai sót khi áp dụng cho các cá nhân cụ thể. Các khuôn mẫu có thể sẽ dẫn đến định kiến và phân biệt đối xử. Khuôn mẫu có thể được chia ra làm hai kiểu khi ở trong tâm trí của một người: Khuôn mẫu ngầm (Implicit stereotype) và khuôn mẫu rõ ràng (Explicit stereotype). Khuôn mẫu ngầm là những khuôn mẫu mà một người không nhận thức được rằng mình đang có khuôn mẫu đó. Còn khuôn mẫu rõ ràng là khuôn mẫu mà một người tự ý thức được rằng mình có khuôn mẫu đó, và có thể kiểm soát nó ở một mức độ nhất định.
